Kullanma tarihi geçmiş ilaçlar çevre ve insan sağlığı için tehdit oluşturuyor
İlaç kullanımının epeyce fazla olduğu ülkemizde, neredeyse her konutta kullanılmayan, miadı dolmuş ilaçlar bulunabiliyor. Bu ilaçların bertaraf edilmesi ve geri dönüşümü de hayati ehemmiyet arz ediyor. Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Hilmi Orhan, kullanım müddeti dolmuş ilaçların geri dönüşümünün insan ve etraf üzerinde tesirlerinden bahsetti.
İlaçların da besinler üzere bozulabileceğini söyleyen Prof. Dr. Hilmi Orhan, “Son kullanma tarihi geçmiş ilaçların kimyasal yapısı bozulabilir ve bunun birkaç değerli sonucu vardır. En başta bozulmuş bir ilaç beklediğimiz tedavi edici etkiyi göstermeyebilir. Ayrıyeten ilacın bozulmasıyla oluşan yeni kimyasal unsurlar, bu halde kullanılması durumunda tam aykırısı toksik tesir de gösterebilirler. Bunun yanı sıra son kullanma tarihi geçen ilaçların çöpe atılması, lavabo ya da tuvalete dökülmesi sonucu etraf ve hasebiyle beşerler için oluşturduğu riskler vardır. İlaç ismini verdiğimiz kimyasal unsur karışımları etraftaki canlılar üzerinde birtakım ziyanlı tesirlere neden olabilmektedirler. Örneğin antibiyotikler, yalnızca insan bedenindeki bakterileri değil etraftaki bakterileri de öldürebilir. Lakin atılan ilaçlar etrafa yayıldıklarında büyük oranda seyrelecekleri için etraftaki bakteri ya da virüsleri öldürmediği üzere onların antibiyotiğe karşı direnç geliştirmesine neden olur. Bunun sonucu şudur, o antibiyotiğin kullanılması gerek hastalıklara yakalananlarda ilaç tesirini gereğince gösteremez ve düzgünleşme sağlanamaz” dedi.
Prof. Dr. Orhan, “Bunların yanı sıra tabiatta yaşayan birçok canlı cinsinin çevresel ilaçlar nedeniyle de olumsuz etkilenmesi doğal çeşitliliği bozmakta ve ekolojik sistemlere ziyan vermektedir. Bu durum dönüp dolaşıp yeniden insanları olumsuz etkilemektedir, zira içinde yaşadığımız yerküre büyük ve tek bir sistemi oluşturur, bu sistemin istikrarındaki her türlü bozulma tüm canlılarla birlikte insanları da olumsuz etkiliyor” diye konuştu.
“Geri dönüşüm iktisat açısından da ehemmiyet arz ediyor”
İlaçların faal biçimde geri dönüştürülmemesi ve etrafa atılması durumunda çevresel kirlenmeye neden olduğunu söyleyen Prof. Dr. Hilmi Orhan, “Kimyasallar, daha çok toprağa ve sulara karışarak bitkilere, hayvanlara nüfuz eder ve beslenme yoluyla tekrar dönüp insan sıhhatini tesirler. Arıtma sistemleri ile bu kimyasalların lakin bir kısmından kurtulabiliyoruz, kaldı ki her yerde arıtma tesisi mevcut olmadığından ilaçların etraf ve insan sıhhati üzerindeki ziyanını aktif engellemek için ilaçları geri dönüştürmeliyiz” diye konuştu.
Prof. Dr. Hilmi Orhan, “İlaçların geri dönüşümü için birkaç usul var. Yakma süreci bunlardan birisi lakin bu formül sorunu tam çözmediği için artık çok tercih edilmiyor. Zira yakma süreci kurtulmaya çalıştığınız kimyasalların yanma eserleri olan öbür kimyasallara dönüşmesi demektir. Bazen bu yanma eserleri ana unsurlar kadar hatta daha da ziyanlı olabilmektedir. Bir de geri dönüşüm formülü var. İlaç moleküllerinin parçalanması yüzde yüz olmayabilir, kıymetli kısmı sağlam kaldıysa dönüştürülerek tekrar kullanılabilir. Fakat bu sistem çok maliyetli olduğu için büyük ölçekte tercih edilmiyor. Anabilim kısmımız dahil kimi araştırma merkezlerinde ve üniversitelerde araştırma gayeli kullanılacak ilaç aktif hususlarının elde edilmesi için bir prosedür olarak kullanılıyor lakin bu sürecin hacmi çok düşük. Geri dönüşümün bir öteki tarafı ekonomik boyutunun da olması. Çöpe atılan her ilaç bir kayıptır ve faal bir formda dönüştürülmezse etraf kirliliğinin neden olacağı sıhhat sıkıntıları da artmakta, hasebiyle ülkenin sıhhat harcamalarında artışa neden olmaktadır. Toplam çevresel kirlilik içerisinde etrafa atılan ilaçların hissesi yüksek görünmeyebilir, fakat buraya kadar özetlediğim tesirleri açısından tedbir almamızı gerektirecek kadar değerli bir bahistir. Etrafa yayılan kimyasalların arıtılmaları için devletler tarafından büyük harcamalar yapılıyor. Bununla birlikte sıhhat harcamaları yükseliyor, bu da ülke iktisadını kıymetli ölçüde etkiliyor” dedi.
“Kullanılmayan ilaçlar eczanelere teslim edilmeli”
Geri dönüşüm konusunda toplumun daha da bilinçlenmesi gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Hilmi Orhan, “İlaçların geri dönüştürülmesi konusunda toplumda bilgi eksikliği var. Bu şuurun geliştirilmesi lazım. İlaçların çöpe atılmadan, lavabolara dökülmeden eczanelere götürülüp işin uzmanı olan eczacılara teslim edilerek tüm bu çevresel ve sıhhat risklerinin önüne geçilmesi gerekir. Bu şuurlu, uygar yurttaşlar olarak hepimizin misyonu. Bu hususta Fakültemizin öncülük ettiği bir çalışma, İzmir Eczacı Odası ile birlikte 10 yıl evvel başlatılmıştı. Bu projede muhakkak kimi eczaneler iade noktası olarak seçilmişti. Günümüzde sayıları daha da artmış olan kelam konusu eczaneler ve bu eczanelerde bulunan geri dönüşüm kutuları ile mühleti dolmuş ilaçlar toplanıyor ve uygun halde geri dönüştürülüyor. Fakültemizin de öncülük ettiği bu projede bilgilendirme gayeli posterler, afişler, broşürler hazırlanmış eczanelerin vitrinlerine asılarak toplumsal medya paylaşımları yapılmıştı. Bu bilgilendirmelerin periyodik olarak tekrarlanması gerekiyor ki yaygınlaşsın ve toplum bilgi sahibi olsun” diye konuştu.
Prof. Dr. Orhan, “Yurttaşlarımız vurguladığım üzere şuurlu, birlikte yaşadığı insanları ve etrafın düzgünlüğünü önemseyen bireyler olarak müddeti dolmuş ya da kullanılmayan ilaçlar konusunda kendi eczacılarına danışabilir ve eczacıları aracılığı ile bu ilaçların hem çevresel ziyanlarını önleyebilir hem de iktisada geri kazandırılmalarını sağlayabilirler” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
