Lösemide kemik iliği nakli hayat kurtarıyor
Çocukluk çağında daha sık görülen Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) hastalarının yaklaşık yarısının 18 yaş altındaki çocuklar olduğunu belirten İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı’ndan Dr. Öğretim Üyesi Toluy Özgümüş, bir vericiden ya da donörden hücre alınarak yapılan allojenik kemik iliği naklinin, birçok hasta için tek hayat kurtarıcı tedavi olduğunu söyledi. Kemik iliği bağışçısı olmanın değerini vurgulayan Özgümüş, çocukluk çağında yüzde 20 – yüzde 30 ortası oranlarda kemik iliği nakli gerekebildiğini söyledi.
İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı’ndan Dr. Öğretim Üyesi Toluy Özgümüş, 2-8 Kasım Lösemili Çocuklar Haftası hasebiyle yaptığı açıklamada lösemiye ait değerlendirmede bulundu.
Lösemi, kan kanseri olarak tanımlanabilir
Halk ortasında lösemi denilince tıbben kast edilenin ekseriyetle akut lösemiler olduğunu belirten Özgümüş, “Lösemiler en kolay tanımla kan kanseri olarak tanımlanabilir. Lösemi, kan üreten organ olan kemik iliğinde olağan kan üretiminin durması ve kanserli hücrelerin çok ölçüde üretilmesi sonucu ortaya çıkar” dedi.
Lösemide bu belirtilere dikkat!
Akut lösemilerde en değerli bulguların enfeksiyonlar ve kanama olduğunu belirten Özgümüş, belirtileri şöyle sıraladı:
Ateş ve Sık Enfeksiyonlar: Lösemi hastalarında bağışıklık sistemi zayıflar, bu nedenle sık sık ateşlenme, güzelleşmeyen ve sık tekrarlayan enfeksiyonlar hastalığın en sık bulgusudur.
Kanama Eğilimi: Burun kanamaları, diş eti kanamaları ve ciltte kolay morarma üzere kanama bulguları sıkça yaşanır.
Yorgunluk ve Zayıflık: Daima yorgunluk hissi, genel bir zayıflık yaratabilir.
Kilo Kaybı: Besbelli bir neden olmaksızın kilo kaybı yaşanabilir. Bu kilo kaybının beden tartısının yüzde 10’undan fazla olması lösemi üzere önemli bir hastalık belirtisi olabileceğini düşündürür.
Kemik ve Eklem Ağrıları: Bilhassa uzun kemiklerde ve eklemlerde ağrı görülebilir.
Lenf Bezlerinde Şişlik: Boyun, koltuk altı yahut kasıkta lenf bezlerinin şişmesi çocuklarda daha sık görülen lösemi çeşidi olan Akut Lenfoblastik Lösemide (ALL) gözlemlenebilir.
Hiçbir belirtinin lösemi hastalığı için spesifik olmadığını belirten Özgümüş, “Özellikle çocuklarda bu belirtiler önemli bir hastalık olmadan da görülebilir. Kesin teşhis için sakin kalarak bir sıhhat profesyoneline başvurmak önemlidir” dedi.
Löseminin nedenleri nelerdir?
Löseminin kesin nedenlerinin tam olarak bilinmediğini belirten Dr. Öğretim Üyesi Toluy Özgümüş fakat birtakım faktörlerin lösemi gelişim riskini artırdığının bilindiğini kaydederek bunları genetik faktörler, çevresel etkenler ve bağışıklık sistemi olarak sıraladı.
Genetik Faktörler: Akut lösemilerde ailesel geçiş çok ender bir bulgu olsa da ailede kanser hikayesi hastalık gelişim riskini artırabilir. Ayrıyeten Down Sendromu üzere genetik bozukluklar, akut lösemi gelişim riskini artırır.
Çevresel Etkenler: Radyasyona maruz kalma, birtakım kimyasallar (örneğin benzen) ve toksik hususlar risk oluşturabilir.
Bağışıklık Sistemi: Kalıtsal yahut edinsel sebeplerle bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde lösemi gelişim riski artmaktadır.
ALL çocukluk periyodunda görülüyor
Löseminin görülme yaşına ait olarak da bilgi veren Özgümüş, akut lösemilerin iki çeşidi bulunduğunu belirterek “Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) çocukluk çağında daha sık görülür. ALL hastalarının yaklaşık yarısı 18 yaş altı çocuklardır. Başka akut lösemi çeşidi olan Akut Myeloid Löseminin (AML) görülme sıklığı yaş ile artar, en sık görüldüğü yaş gurubu 65 yaş üzeridir. Bununla birlikte 50 yaş üzeri erişkinlerde en sık görülen lösemiler kronik lösemilerdir” dedi.
Risk faktörlerinden kaçınılmalı
Löseminin tam olarak önlenebilir bir hastalık olmadığını, fakat kimi risk faktörlerini azaltarak riski düşürmenin mümkün olduğunu kaydeden Özgümüş, “Dengeli beslenme, tertipli antrenman ve uyku, sigara ve çok alkol tüketiminden kaçınmak, radyasyon ve kimyasallardan korunmak lösemi riskini azaltabilir. Ayrıyeten ailede lösemi riskini artırdığı bilinen kalıtsal hastalıkları olan bireylerin çocuk sahibi olmadan evvel genetik danışmanlık alması lösemi riskini en aza indirecektir” dedi.
Günlük pişirilmiş besinler tüketilmeli
Lösemi tedavisi sürecinde beslenme ve hijyen hususlarında dikkat edilmesi gerekenlere de işaret eden Özgümüş, pek çok tedavide olduğu üzere lösemi tedavisinde de doktor talimatlarına uymanın ve nizamlı denetimleri aksatmamanın ehemmiyetini vurguladı. Lösemi tedavisinde bilhassa beslenme ve hijyenin hayati ehemmiyete sahip olduğunu belirten Özgümüş, şunları söyledi:
“Bu kurallara uyulmaması hayatı tehdit edebilecek enfeksiyonların gelişimine yol açabilir. Beslenme için kâfi protein, vitamin ve mineral içeren istikrarlı bir diyet kıymetlidir. Lakin nötropenik diyet olarak isimlendirilen kurallara uymak hayati kıymete sahiptir. Besinlerin hepsi pak, taze ve âlâ pişmiş olmalıdır. Meyve ve zerzevat de dahil çiğ besinlerden kaçınılmalıdır. Birtakım çiğ besinler yalnızca aşikâr özel kurallara uyarak (kalın kabuklu meyvelerin kabuklarının soyularak tüketilmesi gibi) tüketilebilir. Yalnızca meskende pişirilmiş yahut hastanede nötropeni kurallarına uyarak pişirilmiş besinlerin tüketilmesi önerilir. Besin gereçlerinin seçiminde doğal olan değil, mikroplardan arındırılmış besinler yani paketli, süt eserleri için pastörize eserler tercih edilmelidir. Lösemi hastalarının tüketeceği tüm besinler günlük pişirilmiş yahut paketi günlük açılmış olmalıdır, buzdolabında saklansa bile bekleyen hiçbir besin eseri tüketilmemelidir. Bu sebeple küçük paketler ve küçük porsiyon biçiminde yemek hazırlanması tercih edilmelidir.
Kişisel hijyene dikkat edilmeli
Lösemi hastaları için ferdî hijyen ve ortam hijyeni de hayati kıymete sahiptir. El hijyeni, ağız hijyenine çok dikkat edilmesi, en az gün çok duş alınması, kalabalık ortamlardan kaçınılması, hastanın bulunduğu ortamın kir, toz ve küften arındırılmış olması çok değerlidir. Bunlar haricinde bedeni zorlamadan hafif idman ve morali yüksek tutmak için ruhsal dayanak de lösemi tedavisinin değerli modülleridir.”
Nüks riskine karşı sağlıklı hayat biçimi benimsenmeli
Löseminin tedavi sonrasında tekrar edebileceğini kaydeden Özgümüş, “Bu durum hastalık nüksü olarak tanımlanır. Nüks riski, hastalığın tipi, tedavi süreci ve bireyin genel sıhhat durumu üzere faktörlere bağlıdır. Bu riski en aza indirmek için nizamlı doktor kontrollerine devam ederek tekliflere uymak ve genel olarak sağlıklı bir ömür şekli benimsemek (beslenme, idman, uykuya dikkat etmek) önerilmektedir” diye konuştu.
Kemik iliği bağışçısı olmak önemli
Lösemi hastalarında yüksek risk kabul edilen durumlar varlığında allojenik kemik iliği naklinin, birden fazla hasta için tek hayat kurtarıcı tedavi olduğunu belirten Özgümüş, kemik iliği bağışçısı olmanın değerini vurgulayarak kelamlarını şöyle tamamladı: “Çocukluk çağında yüzde 20- yüzde 30 ortası oranlarda kemik iliği nakli gerekebilmektedir. Bu oran erişkin hastalarda çok daha yüksektir. Bu süreç, hastanın hastalıklı kemik iliğinin sağlıklı bir donörün kemik iliğiyle değiştirilmesini içerir. Donör, bir aile üyesi ya da uyumlu bir bağışçı olabilir. Uygun bir bağışçı bulunamadığında hayat kurtarıcı bu sürecin yapılması mümkün olmamaktadır. Birden fazla hasta için bu tedavinin yerini tutabilecek alternatif bir tedavi bulunmamaktadır. Ülkemizde artık Kızılay aracılığı ile kemik iliği bağışçısı olunabilmektedir. Buna alternatif olarak İstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi bünyesinde kemik iliği bankaları bulunmaktadır. Kemik iliği bağışçısı olmanın genç sağlıklı bireylerde sıhhate rastgele bir ziyanı bulunmamakta, alınan kemik iliği hücreleri beden tarafından 1 hafta ile 1 ay ortasında büsbütün yenilenmektedir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
