Okul öncesi disleksi belirtilerine dikkat!

Özgül öğrenme zahmeti olarak da anılan disleksi, çocuğun akademik muvaffakiyetini etkilerken toplumsal alakalarda zorluklar yaşamasına neden olabiliyor. Disleksinin erken devirde anlaşılması halinde olumsuz tesirlerinin azaltılabileceğini belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, okul öncesindeki devirde çocuğun güzel gözlemlenmesi gerektiğini söyledi. Çakmakcı, konuşmada gecikme, konuşurken yakın hecelerle seslerin karıştırılması, yön-zaman kavramlarının karıştırılması ve baskın eli seçmede zorluk üzere problemlerin kesinlikle dikkate alınması gerektiğini vurguladı.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, disleksiye ait değerlendirmede bulundu.

Okuma, yazma ve lisan hünerlerinde zorlanma yaşanır

Disleksinin nörogelişimsel öğrenme bozukluğu olduğunu belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Diğer ismiyle özgül öğrenme zahmeti, seslerle harflerin ortasındaki ilişkiyi işlemedeki zahmet nedeniyle ortaya çıkan bir öğrenme bozukluğudur. Disleksili bireylerde görme ve işitme ile ilgili organik patolojiler olmaksızın okuma, yazma ve lisan hünerlerinde zorlanma yaşanmaktadır” dedi.

20 kişilik sınıfta en az 1 çocukta disleksi görülüyor

Toplumda bilinenin tersine özgül öğrenme zahmetiyle zeka (normal, üstün, sınır) ortasında rastgele bir bağ bulunamadığını vurgulayan Kahyaoğlu Çakmakcı, “Disleksi ülkemizde ortalama yüzde 5 ile yüzde 7 oranlarında görülmektedir. Yani nadir olarak görülen bir bozukluk değildir. 20 kişilik bir sınıfta en az 1 şahısta disleksi var demektir” diye konuştu. 

Dislekside belirtiler okula başlamayla netleşiyor

Disleksinin gelişimsel evrelere nazaran değişen belirtileri olduğunu söz eden Kahyaoğlu Çakmakcı, “Ailelerin sık sık okumalar yapıp çocuklarındaki gelişimsel çizelgeleri takip etmeleri gerekmektedir. Disleksili çocuklar çok erken periyotta belirtiler göstermeye başlayabilirler lakin okula başlamalarıyla birlikte belirtiler netlik kazanır” dedi. 

Okul öncesi periyottaki belirtilere dikkat!

Disleksinin okul öncesi devirdeki belirtilerine dikkat çeken Kahyaoğlu Çakmakcı, “Okul öncesi devirde konuşmada gecikme, konuşurken yakın hecelerle seslerin karıştırılması, yön-zaman kavramlarının karıştırılması ve baskın eli seçmede zorluk üzere meseleler yaşayabilirler” ikazında bulundu. 

Okuma ve yazmada zorluklar ortaya çıkabiliyor

Okul devrindeki belirtilerin okuma ve yazmada ortaya çıktığını kaydeden Kahyaoğlu Çakmakcı, “Okul devrinde çocukların geç, yanılgılı ve yavaş okuma; harfleri karıştırma, okuduğunu anlamada zorluk; geç, yavaş, zıt, kusurlu, aralıklı-çok bitişik yazma ve matematiksel süreçleri öğrenmede ve yapmada zorlukları vardır. Okul periyodunda yabancı dili öğrenmede, okuduğu kitabı ya da kıssayı özetlemede ve yeni sözler öğrenmede zorluk yaşarlar” diye konuştu. 

Çevresel faktörler de tesirli oluyor

Dislekside genetik faktörlerin yanı sıra çevresel faktörlerin de tesirli olduğunu belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Yapılan son çalışmalar, disleksinin genetik bir altyapısının olduğunu belirtse de çevresel faktörlerin de ehemmiyeti yadsınamaz. Gebelikte sigara, alkol yahut unsura maruziyet, erken doğum, doğum sırasında oksijensiz kalma üzere faktörlerin yanı sıra malnütrisyon (yetersiz beslenme), ebeveynlerin olumsuz irtibat formülleri ve bilişsel hünerleri olumsuz etkileyecek ömür olayları risk faktörleri olarak sayılabilir” diye konuştu. 

Okula devamda ve toplumsal alanda zahmet yaşayabilirler

Disleksinin erken devirde anlaşılması halinde olumsuz tesirlerinin azaltılabileceğini belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Disleksi çocuklarda uzun mühlet fark edilmezse, derslerinin açık orta gerisinde kalarak okula devam etmede zahmet yaşarlar. Bunların yanı sıra geride kaldığı için toplumsal alanda da arkadaşları tarafından kabul görmede sıkıntılar başlar. 

Çocuğa ve aileye multidisipliner yaklaşım önemli

Özgül öğrenme zahmetinin özel bir çalışma ve özel bir uzmanlık gerektirdiğini vurgulayan Kahyaoğlu Çakmakcı, şunları söyledi: “Özgül öğrenme zahmetini anlamaya yönelik gerekli ruhsal testler ve ölçümler yapılıp değerlendirildikten sonra aileye psikoeğitim verilirken çocuğa da özel eğitim formülleriyle programlar başlanılır. Yaşıtlarıyla birebir süratte okuyamadıkları ve öğrenemedikleri için ve tekrar daha fazla uğraş sarf etmek durumunda oldukları için özgüven kaybı yaşamaya başlayabilirler. Hasebiyle özgül öğrenme zahmeti olan çocuklara hem ruhsal hem eğitsel hem de aileye yönelik multidisipliner bir yaklaşımla çalışılması değerlidir. Özgül öğrenme zahmetine eşlik eden meselelerin olup olmadığının da belirlenmesi kritik ehemmiyet taşır.”

Disleksiye öbür meseleler da eşlik edebilir

Disleksisi olan çocuk ya da yetişkin bireylerde depresyon, anksiyete bozuklukları, DEHB ve zeka sıkıntılarının eşlik edebileceği ikazında bulunan Kahyaoğlu Çakmakcı, eşlik eden meseleye nazaran uzmanların uygulayacakları müdahalelerin değişiklik gösterdiğini söyledi. 

Aileler bu tekliflere kulak vermeli

Disleksili çocuğa ailenin yaklaşımının kıymetli olduğunu vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, ebeveynlere şu tavsiyelerde bulundu:

• Aileler çocuklarına inançta, huzurlu ve her şartta kabul göreceklerini hissettirmeli.
• Aileler bu süreçte çok sabırlı olmalı ve çocuktan kendi gidiş suratından fazlasını beklememelidir. Disleksili bireylerin olağan bireylere nazaran en ufak bir öğrenme tecrübesi bile çok zorlayıcı ve vakit alıcı olabilir. ‘Nasıl bu kadar kolay bir şey için bile bu kadar çok düşünürsün’ üzere cümleler çocuğun özgüvenini ve durumun üstesinden gelme gücünü olumsuz etkileyecektir.
• Aileler çocuğu diğeriyle kıyaslamamalı ve baskı altında hissettirmemelidir. ‘Hala ödevlerini bitiremedin mi? Bak arkadaşların çoktan hepsini bitirdi, tekrar yapamadın, beceremedin’ halindeki sözlerden kaçınılmalıdır.
• Aileler öğretmenlerle iş birliği yaparak çocuğun gösterdiği olumlu gelişmeleri çokça dillendirmeli ve takdir etmelidir.
• Aileler olumlu örneklerle modellemeler yapabilir. Yani daha evvel emsal problemleri yaşayıp üstesinden gelen bireylerin biyografilerini okuyup çocuklarıyla bu örnekler üzerinden konuşabilir.
• Bunların yanı sıra çok uğraş gösterip çok çabalayan ailelere ‘yetersizlik’ hisleri, hayal kırıklıkları, kaygı ve tasaları ile başa çıkmayı öğrenmek için bir uzmana istişarelerini öneririm. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı